EYT ile ilgili son dakika gelişmesi! Yaş, prim ve tazminat detayı belli oldu

Yeni yılla birlikte yasalaşması beklenen EYT düzenlemesi sonrasında yaklaşık 1 milyon çalışanın emekli olabileceği öngörülüyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 tarihinden önce ilk işe başlamış yaklaşık 3 milyon çalışanın daha (SGK prim gününü ve çalışma süresini doldurarak) zaman içerisinde EYT kapsamında emekli olabileceği öngörülüyor. İlk işe girişi 8 Eylül 1999 öncesi olan ve emeklilikte yaşa takılan milyonlarca çalışan için yaklaşan 2023 yılı özel bir yıl olacak.

Yeni emeklilere ödenecek maaşlar için 2023 devlet bütçesinden önemli bir kaynak ayrılacakken diğer yandan şirketlerin de yeni emeklilere ödenecek kıdem tazminatı için şimdiden kaynak ayırması, planlama yapması yerinde olacaktır. Şirketler normalde her yıl yaklaşık kaç çalışanın emekli olabileceğini, kaç çalışanı için kıdem tazminatı ödeyebileceğini öngörebilir. Belli ki; birçok işletmede 2023 yılında ödenecek tazminat tutarı ve adeti, önceki yılların katbekat üzerine çıkacaktır. EYT kapsamında çalışan sayısını ve ödenebilecek kıdem tazminat tutarını şimdiden planlayan işletmeler yeni yılda nakit akışını da daha iyi yönetebileceklerdir.

NASIL HESAPLANIYOR?

Hürriyet'ten Ahmet Karabıyık'ın yazısına göre; emekli olan çalışanlar son işyerlerinden, o işyerindeki çalışma süresi için kıdem tazminatı alacaklar. Her bir çalışma (kıdem) yılı için çalışana 30 günlük (brüt) ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenecek. Kıdem tazminatı tavanını (güncel tavan: 15.371,40) aşan ücrete sahip çalışanlara ise her bir çalışma yılı için tavan tutarı kadar tazminat ödemesi yapılacak. Güncel asgari ücreti ve güncel tavan tutarını dikkate alarak kaç yıllık çalışma süresi için ne kadar tazminat hesaplanacağı Tablo 1’den görülebilir.

Asgari ücretle, tavan tutarı arası ücrete (Örnek: brüt 12.500 TL) sahip çalışanlara ödenecek tazminat için son ücretle kıdem yıl sayısının (örnek 5 yıl) çarpımı sonucu bulunacak tutar (12.500 TL * 5 yıl = 62.500 TL) ödenecek. Hesaplanan kıdem tazminatı üzerinden gelir vergisi ve SGK primi kesilmeyecek yalnızca Damga Vergisi (Binde 7,59) kesilecek. Tablo 2’de ayrıca; 2023 yılında tahmini brüt asgari ücretin 10.000 lira (Net:8.500 TL) ve tahmini kıdem tazminatı tavanının 22.500 TL olacağını varsayarak EYT yasasının çıkmasından sonra hangi brüt ücrete sahip çalışan için ne kadar kıdem tazminatı ücreti ödeneceği de görülebilir.

KİMLER ALABİLİYOR?

Kendi isteğiyle işten ayrılmasına rağmen kıdem tazminatı alabilecekler yalnızca emekliler de değil aslında... Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar, evlilik nedeniyle (1 yıl içinde) işten ayrılanlar da kıdem tazminatı alabiliyor. Ayrıca 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayanlar da (En az 15 yıl sigortalılığı ve 3.600 prim günü de varsa) yine tazminat alabiliyor.

Sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık veya işyerinde işin durması benzeri nedenlerle çalışan tarafından iş sözleşmesi sonlandırıldığında da çalışan tazminat alabiliyor.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin son yaptığı açıklamada EYT düzenlemesi ile ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu.

EYT çalışmasının bitmek üzere oluduğunu dile getiren Bakan Bilgin, "Bu ay içerisinde kamuoyuyla paylaşacağımızı açıkladık. Geçici işçiler sorunumuz var. Geçici işçiler, bir türlü geçmeyen, süreklilik arz eden sorun haline gelmiş. Onu da çözeceğiz. Çok konuşulan, birçok insanın da merak ettiği EYT meselesi var. Onu çözeceğiz. Türkiye zorlu ekonomik şartlar içerisinde çalışanlarını olumsuz tablo karşısında koruyacak sosyal politika uygulamalarıyla topluma gerekli desteği sağlama yönünde çalışmalarımızı sürdürüyoruz" dedi.

'OCAKTAN SONRA UYGULAMAYA SOKULACAK'

EYT çalışmalarına değinen Bakan Bilgin, şöyle konuştu:"Televizyonlarda sık sık 'işte şunlar da girecek, bunlar da çıkacak' öyle bir şey yok. 99 öncesi biliyorsunuz, yaşla ilgili bir sorun var. O sorunu biz çözüyoruz ve önümüzde tek bir model var. Tek bir formül var daha doğrusu. Onun hesapları yapıyoruz. Çok sayıda insan var tahmin edeceğiniz gibi. Onların durumlarını, çalışma gün sayılarını, yıllarını, vesaire sosyal güvenlikteki sağlık sigortası primlerini gözden geçirip en uygun, en kapsayıcı çözümlemeyi yapacağız

Mesafe aldık ama şimdi açıklamayacağım. 'Niye şimdi açıklamıyorsunuz?' diyenler var. Bir defa çalışmamız bitmedi. İkincisi, adım adım açıklıyoruz. Zaten açıklasak da ocaktan sonra uygulamaya sokulacak. Şimdi açıklamanın bu anlamda acelesi yok. Sözleşmeli personel, geçici işçiler, diğer sorunları açıklayacağız. Aralık ayının ilk haftasında çalışma biter bitmez de meclise intikal ettireceğiz."

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinde son viraja girildi. Yasal düzenlemeyle 8 Eylül 1999'dan önce başlayanlardan 20 yılını dolduran kadınlar, 25 yılını dolduran erkekler yaş koşulu aranmadan emekli olabilecek ve prime dayalı bir sistem getirilecek. Şartları tamamlayacak olanlar da kademeli emekli olacak.

HİZMET DÖKÜMÜ ALIN

EYT'yi bekleyenlerin birinci adımda hizmet dökümünü çıkararak kapsamlı bir inceleme yapması gerekiyor. Son 2 bin 520 gün hangi statüden emekli olunacağını belirleyecek. Bu tarihten önce sigortalı olanların SSK'dan emekli olabilmesi için 5 bin güne ulaşması gerekiyor, işe girişi olup primi yatırılmayanlar için zaman aşımı süresi olmayıp, dava açma hakkı bulunuyor.

8 Eylül 1999'dan önce yapılan askerlik için yapılacak borçlanma altın değeri taşıyor. Örneğin, 2001'de işe girmiş ancak 1998'de askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir. Aralık başında açıklanması beklenen EYT yasası önceki emeklilik planlaması yapmaya başlayanların merak ettikleri bazı soruların yanıtları şöyle:

Eksik prim günlerimi şimdiden borçlanmamda fayda var mı?

EYT'yibeklerken hizmet dökümünü çıkararak ilk adımı atabilirsiniz. Doğum, askerlik borçlanması için yasanın çıkmasını beklemekte fayda var. Böylece ne kadar gün sayısına ihtiyacınız olacağını göreceksiniz. İhtiyacınız olan prim gün sayısı kadar borçlanmış olacaksınız. Asgari ücretin brütünün yüzde 30'unu, yurtdışında borçlanma yüzde 40'ını borçlanabilirsiniz. 1 Ocak 2023 tarihine kadar borçlanma tutarları değişmeyeceği için bir zararınız da olmayacak.

Doğum borçlanması işe başlangıç tarihini öne çeker mi?

Doğum borçlanması yaşı düşürmez, prim ödeme gün sayısını artırır. İki yıllık doğum borçlanması iki yıl erken emeklilik hakkı doğurur. Bu durum yalnızca staj girişi ile ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olunan süre içindeki doğumların borçlanılması için geçerli. Diğer doğum borçlanmalarında yalnızca prim ödeme gün sayısı eklenir, emeklilik yaşı değişmez. Sigortadan sonra doğan 3 çocuğa kadar borçlanma hakkı var. Her bir çocuk için 720 gün kazanılabiliyor. Üç çocuk için borçlanan kadın sigortalı 2160 gün kazanıp eksik primini tamamlayarak EYT'li olabilir.

Emeklilikte 2.520 kuralı nedir?

Sabah'ta yer alan habere göre; emeklilikte çalışılan en son ödenen 2.520 gün prim ödemesi içinde hangi sigortalılık statüsünde prim ödendiğine bakılıyor. Bu süre içinde SSK, Bağ- Kur, Emekli Sandığı sistemlerinden hangisinde fazla prim ödendiyse o sosyal güvenlik sistemi üzerinden emekli olunur. EYT kapsamında emekli olacaklar için de emeklilik işlemleri bu sürede hangi statü daha fazla ise ona göre yapılacak.

EYT kapsamında olanlar hangi statüden emekli olacak?

Hizmet dökümünde son 2 bin 520 gün hangi statüden (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı) emekli olunacağında belirleyici olacak. Düzenleme işe başlangıç tarihi 1999 öncesi banka sandıklarında olanları da kapsayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açıp, şirket ortağı olup primlerini yatırmadığı için dondurulan günler yeniden kazanılabilecek. Geçmiş günlerini ihya edecek olanlar ihtiyaçları olan prim gün sayısı kadar asgari ücret üzerinden ödeme yaparak prim ekletebilecek.

1997'de işe girdim ama primim yatırılmamış, ne yapmalıyım?

İşe girişiniz var ama prim yatırılmadıysa dava açmanız gerekiyor. Fiilen 8 Eylül 1999 öncesi çalışıp ancak sigorta girişi geç yapıldıysa da dava açma var. Her iki durumda da zaman aşımı süresi bulunmuyor. Ancak bu tarihten önce işe girdiniz ancak hiçbir şekilde sigorta girişiniz yapılmadıysa hak düşürücü süre nedeniyle dava açamazsınız. Yine stajyer, çırak olmadığı halde böyle başlatılanlarında itiraz hakkı var.

Yurtdışı borçlanması yapıp yaşı bekleyen yararlanabilecek mi?

Türkiye'nin 18 ülkeyle sosyal güvenlik anlaşması bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT'li olabilir.

Askerliği 1998 yılında yapanın sigorta başlangıç tarihi öne çekilir mi?

Askerlik borçlanmasıyla sigortalılık başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye çekiliyor. Bu durum yaş olarak daha erken bir tarihte emeklilik imkânı sağlıyor. Örneğin; 2001 yılında işe girmiş ancak 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir.

18 yaşından önce yapılan sigorta etkili mi?

1 Nisan 1981'e kadar 18 yaşından küçükken yapılan sigorta süresi açısından başlangıç sayılıyor. 1 Nisan 1981-8 Eylül 1999 tarihleri arasında emeklilik açısından sigorta başlangıcı tarihi için 18 yaşın doldurulduğu tarih arınıyor. 18 yaştan küçük başlangıçlar sigortalılık başlangıcı açısından dikkate alınmıyor.

YENİ SİSTEMİN İPUÇLARI

* Prime dayalı bir sistem olacak.

* 18 yaşından küçükken ödenen primler dâhil edilecek.

* 1999'dan önce yapılan askerlik altın değerinde.

* EYT'te son 2520 gün belirleyici olacak.

* Hizmet dökümünü şimdiden çıkarın.

* Yurtdışındaki Türk vatandaşları da yararlanacak.

* Zorunluluk yok, isteyen emekli olacak.

* Girişi olup, prim yatırılmadıysa zaman aşımı yok.

* Çırak gösterilenin de itiraz hakkı bulunuyor.

gazetevatan